Franczyza to rodzaj umowy, którą zawiera się pomiędzy franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami.
Jest to ścisła współpraca pomiędzy firmami prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi. Umowa polega na tym, że franczyzodawca nadaje prawo franczyzobiorcom do prowadzenia jego działalności gospodarczej, według jego koncepcji i warunków. Upoważnia to indywidualnego biorcę do korzystania z nazwy handlowej dawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemów postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej franczyzodawcy.
Wyróżnia się następujące rodzaje franczyzy:
- Indywidualny – jeden franczyzodawca, wielu franczyzobiorców.
- Sieciowy – po stronie franczyzobiorców występuje wiele podmiotów.
- Subordynacyjny – sam franczyzodawca nie prowadzi placówki, posiada tylko koncepcję. Jest ona rozwijana przez franczyzobiorców.
- Partnerski – franczyzodawca część placówek prowadzi sam a resztę prowadzą franczyzobiorcy.
- Master franchising – franczyzodawca w umowie upoważnia franczyzobiorcę do działalności, dając mu przy tym wyłączność. Zaś franczyzobiorca może działać poprzez swoich sub-franczyzobiorców. Powstały tu schemat cechuje się dwustronnością.
Jeśli chodzi o tą kwestię w Polsce, to w 2013 roku odnotowano aż 941 systemów franczyzowych. Polskę charakteryzuje duża rozpiętość kwot inwestycji – od kilku tysięcy złotych, do kilki milionów euro.